Odstąpienie od umowy zawartej poza lokalem przedsiębiorcy

Sprzedaż bezpośrednia stała się w ostatnich latach bardzo popularną formą sprzedaży. Adresatami zaproszeń do udziału w tego rodzaju sprzedaży są najczęściej osoby starsze, które wielokrotnie nie są świadome celu spotkania, a oferowane w zaproszeniach prezenty dodatkowo zachęcają do uczestnictwa. ​

​Zaproszenie na pokaz kulinarny, „refundowane” badania i uzdrawiające urządzenia, telefon o wygraniu nagrody – w wielu przypadkach okazują się pokazem, podczas którego odbywa się sprzedaż kosztownych produktów. Osoby starsze podkreślają, iż w normalnych warunkach są ostrożne i biorą pod uwagę informacje pochodzące z mediów, ale mimo wszystko korzystają z zaproszenia, z którego często wychodzą z podpisaną umową sprzedaży i umową kredytową finansującą ów drogi zakup. Dopiero w domu, niestety często po upływie terminu do odstąpienia od umowy, po rozmowach z bliskimi, zdają sobie sprawę, że zostali oszukani i wprowadzeni w błąd. Osoby te często wskazują, iż nie mają świadomości jak doszło do podpisania dokumentów. Tłumaczą, że bardzo miły sprzedawca prosił o złożenie w oznaczonym miejscu podpisu potwierdzającego tylko udział w spotkaniu albo odbiór obiecanego prezentu, bądź też wskazują na panującą na spotkaniu atmosferę i marketingowe chwyty sprzedawców, które z uczciwością kupiecką nie mają nic wspólnego. Istotnym problemem jest fakt, iż bardzo często konsumenci w zaufaniu do informacji udzielonych przez przedsiębiorców nie czytają przedkładanych dokumentów.

Umowy zawierane na pokazach lub w innych niż siedziba przedsiębiorcy miejscach np. w miejscu zamieszkania konsumenta czy też na wycieczce organizowanej przez przedsiębiorcę należą do umów szczególnych zwanych umowami zawartymi poza lokalem przedsiębiorstwa. Podstawą prawną mającą zastosowanie w tego rodzajach sytuacjach jest ustawa z dnia 30 maja 2014 r. o prawach konsumenta, która weszła w życie w dniu 25 grudnia 2014 r.

Konsumenci, którzy zawarli umowę poza siedzibą przedsiębiorcy mogą w terminie 14 dni (kalendarzowych) od niej odstąpić bez podawania przyczyny i bez ponoszenia kosztów. Konsument ponosi tylko bezpośrednie koszty zwrotu rzeczy, chyba że przedsiębiorca zgodził się je ponieść lub nie poinformował o konieczności poniesienia tych kosztów. W przypadku tego rodzaju umów w sytuacji, gdy zakupioną rzecz dostarczono konsumentowi do miejsca, w którym zamieszkiwał w chwili zawarcia umowy, przedsiębiorca jest zobowiązany do odebrania rzeczy na swój koszt, gdy ze względu na charakter rzeczy nie można jej odesłać w zwykły sposób pocztą. Ma to szczególne znaczenie w przypadku zakupu towarów wielkogabarytowych.
 
Bardzo ważną kwestią pozostaje wydłużenie wskazanego terminu odstąpienia od umowy do 12 miesięcy w przypadku, gdy przedsiębiorca nie poinformował konsumenta o prawie do odstąpienia od umowy.

Przedsiębiorca nie może uregulować kwestii związanych z odstąpieniem od umowy w sposób dla konsumenta mniej korzystny, niż to wynika z przepisów prawa. Jeżeli termin na odstąpienie od umowy upływa w sobotę, niedzielę lub w święto ustawowe wolne od pracy, to oświadczenie o odstąpieniu od umowy może być złożone w następny dzień roboczy (np. w poniedziałek w przypadku terminu upływającego w weekend).

Konsument może odstąpić od umowy, składając przedsiębiorcy oświadczenie o odstąpieniu od umowy. Do zachowania terminu wystarczy wysłanie oświadczenia przed jego upływem. Wybierając tradycyjną pocztę najbezpieczniej oświadczenie wysłać przesyłką poleconą z potwierdzeniem odbioru. W przypadku osobistego dostarczenia oświadczenia o odstąpieniu od umowy konsument powinien zadbać o uzyskanie pisemnego potwierdzenia od przedsiębiorcy przyjęcia pisma.

Niektórzy przedsiębiorcy umożliwiają złożenie oświadczenia odstąpienia od umowy przez stronę internetową – w formie elektronicznego formularza bądź w inny sposób. W tym przypadku przedsiębiorca jest zobowiązany potwierdzić otrzymanie oświadczenia.

W wyniku złożenia oświadczenia o odstąpieniu od umowy uważa się ją za niezawartą. Przedsiębiorca ma obowiązek niezwłocznie nie później niż w terminie 14 dni kalendarzowych od dnia otrzymania oświadczenia zwrócić wszystkie dokonane przez konsumenta płatności, w tym również koszty dostarczenia towaru. Zwrot pieniędzy powinien nastąpić w ten sam sposób, w jaki konsument zapłacił za rzecz, lub – jeżeli wyraża na to zgodę za pomocą innego środka, o ile nie będzie się to wiązało dla konsumenta z dodatkowymi kosztami. Przedsiębiorca może jednak powstrzymać się od zwrotu płatności do momentu, gdy otrzyma od konsumenta zwracany produkt lub dowód jego odesłania. Obowiązkiem konsumenta jest zwrócić rzecz przedsiębiorcy lub przekazać ją osobie upoważnionej przez przedsiębiorcę. Za zmniejszenie wartości rzeczy będących wynikiem korzystania z niej w sposób wykraczający poza konieczny do stwierdzenia charakteru, cech i funkcjonowania rzeczy odpowiedzialność ponosi konsument. Odpowiedzialność ta jest wyłączona w sytuacji gdy przedsiębiorca nie dopełnił obowiązku i nie poinformował konsumenta o prawie do odstąpienia od umowy.

Jednocześnie trzeba wskazać, że istnieją przewidziane prawem sytuacje, w których odstąpienie od umowy nie będzie konsumentowi przysługiwało.

W przypadku wątpliwości konsumenci nie czekając winni skorzystać z bezpłatnej pomocy, której udzielają miejscy i powiatowi rzecznicy konsumentów, Inspekcja Handlowa i Federacja Konsumentów.